Tüzel Kişiliği Olmayan Ortaklıklarda Yönetim

Son yüzyılda globalizmin etkisi ve teknolojinin hızla değişmesiyle birlikte insanlar arasındaki ulusal ve uluslararası alandaki sosyal, ekonomik ve ticari ilişkiler, geçmiş yüzyıla göre daha fazla artmış ve yoğunlaşmıştır. Kişiler, sosyal veya ideal amaçlarla bir araya gelebildikleri gibi kâr elde etmek için de farklı şekillerde bir araya gelebilmektedir. Kişilerin bir araya gelmesi, ortaklık şeklinde de organize edilebilmektedir. Kurulan bu ortaklıklar, tüzel kişiliğe sahip olabileceği gibi tüzel kişiliğe sahip olmayan bir ortaklık da olabilir. Ortakların bu seçimi yapmasına, çeşitli etkenler sebep olabilir. Bir araya gelen kişi sayısının fazla olması durumlarında ortaklar, daha çok tüzel kişiliği haiz nitelikteki şirket yapılanmasını tercih etmektedir.   Öte yandan hem Türkiye’de hem de uluslararası alanda tüzel kişiliğe sahip olmayan ortaklıklar, büyük bir değişim geçirmektedir. Yıllardır var olan adi ortaklıkların yanında joint venture, konsorsiyum, konzern gibi finansal açıdan yüksek bütçeli ve kişiler arasındaki ilişkilerin karmaşıklaştığı yapılar ortaya çıkmıştır. Her biri kendine özgü hukuki niteliğe sahip olan bu yapılar; hukuki nitelikleri, unsurları ve yönetimi gibi açılardan bir netliğe sahip olmadıkları gibi kendilerine has hukuki bir düzenlemeye de tabi değillerdir. Ayrıca tüzel kişiliği olmayan bu ortaklıkları bütünüyle ele alıp değerlendiren eserler de yok denecek kadar azdır. Bu konuda yapılan monografik çalışmalar ise sınırlı sayıdadır. Tüzel kişiliği olmayan ortaklıklar için uygulamada karşılaşılan sıkıntılar ve kavram karmaşası, Yargıtay kararlarına da yansımaktadır.   Türk hukuk sisteminde tüzel kişiliği olmayan ortaklıklara genel olarak adi ortaklık hükümleri uygulandığı için bu çalışmada öncelikli olarak adi ortaklık tanımına ve unsurlarına yer verilmiştir. Daha sonra Anglo Sakson ülkelerindeki (ABD ve İngiltere’deki) tüzel kişiliği olmayan ortaklıklar ve bu ortaklıklarda geçerli olan yönetim üzerinde durulmuştur. Tüzel kişiliği olmayan ortaklıklar açısından, İngiliz mevzuat ve uygulaması, daha eski ve daha durağandır. Buna karşılık tüzel kişiliği olmayan ortaklıklar açısından Amerikan mevzuat ve uygulaması daha yeni ve daha değişkendir. ABD’de son 20 yılda ve özellikle son 10 yılda yapılan mevzuat değişiklikleri ve bu mevzuat değişikliklerini takiben uygulamada ortaya çıkan gelişmeler, tüzel kişiliği olmayan ortaklıkların mevzuatı açısından oldukça durağan olan Türk Hukuku açısından da yol gösterici olabilecek niteliktedir. Bu bölüm, Kıta Avrupası Hukuk Sistemini benimseyen Türk Hukuku’na Anglo Sakson Hukuk Sisteminde ortaya çıkan değişikliklerin ışık tutması ve uygulamadaki bazı önemli problemleri çözme konusunda katkı sağlaması için hazırlanmıştır. Kıta Avrupası ülkelerinden Almanya ve İsviçre’deki tüzel kişiliği olmayan ortaklıkların ele alındığı bu çalışmada son yıllardaki değişikliklerden dolayı güncel eserler dikkate alınarak değerlendirmeler yapılmıştır.   Türk hukukunda tüzel kişiliği olmayan ortaklıkların yönetimi, çeşitli uyuşmazlıklara konu olabilmektedir. Ancak Türk hukukunda bu konularla ilgili Kanunda (6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu) getirilen düzenlemeler, uyuşmazlıkları çözme açısından yeterli ayrıntıya yer vermemektedir. Bu nedenle ilmi ve kazai içtihatlar ile yabancı hukuk uygulamaları uyuşmazlıkların çözümü açısından oldukça önemlidir.   Bu çalışmada Tüzel Kişiliği Olmayan Ortaklıklarda Yönetim konusu incelenmiştir. Çalışma, üç bölümden oluşmaktadır.   Birinci bölümde tüzel kişiliği olmayan ortaklıklar için uygulama alanı bulan adi ortaklık, adi ortaklığın unsurları ve tüzel kişilik gibi temel kavramlar üzerinde durulmuştur. Daha sonra Anglo Sakson ülkelerinden İngiltere ve ABD, Kıta Avrupası ülkelerinden Almanya ve İsviçre’deki tüzel kişiliği olmayan ortaklıklar, özellikleri ve yönetimleri açısından incelenmiştir.   Tüzel kişiliği olmayan ortaklıklar için getirilen özel hukuki bir mevzuat olmadığından, bu ortaklıklarda adi ortaklıklarla ilgili hükümler uygulama alanı bulmaktadır. Bu nedenle ikinci bölümde, adi ortaklıklarda yönetim ve ortaklararası ilişkiler konusu değerlendirilmiştir.   Üçüncü bölümde ise tüzel kişiliği olmayan diğer ortaklıklar, yani joint venture, konzern, konsorsiyum, kartel, gizli ortaklık ve donatma iştiraki kavram olarak ve yönetim açısından incelenmiştir. Yeri geldiğinde de birbirleriyle olan benzerlikleri ve farklılıkları Yargıtay kararlarıyla birlikte değerlendirilmiştir.   Çalışmamız, yapılan incelemeler sonucunda ulaşılan tespit ve önerilere yer verilen sonuç kısmı ile nihayete erdirilmiştir.