Ön İnceleme Aşaması

Uygulamada Sıkça Görülen Dava Türlerine Göre Ön İnceleme Aşaması

Kamulaştırmasız El Atma Davaları Bedel Tespiti ve Acele El Koyma Davaları Kamulaştırma Bedelinin Tespiti ve Tescil Davaları Evlenmeye İzin Davaları Yaş Düzeltme Davaları Tapuda Kayıt Düzeltme Davaları Tedbir Nafakası Davaları Tanıma ve Tenfiz Davaları Bekleme Süresinin Kaldırılması Davaları Kadına Karşı Şiddet Önlenmesi ve Ailenin Korunmasına İlişkin Kanun’danDoğan Davalar (Talepler) Örnek Tensip Tutanakları Örnek Ön İnceleme Tutanakları Örnek Ön İnceleme Duruşma Tutanakları Örnek Tahkikat Duruşma Tutanakları Örnek Gerekçeli Kararlar Örnek Yargıtay Kararları Bilindiği üzere 01. 10. 2011 tarihinde yürürlüğe giren Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) ile hem yazılı hem de basit yargılama usulüne tabi davalar için ön inceleme kurumu getirilmiş ve genel olarak davaların makul süre içinde ve en az giderle çözümlenmesi amaçlanmıştır. Yeni sistemle bazı davaların tensip veya ön inceleme aşamasında, bazı davaların ise ön inceleme veya takip eden tahkikat duruşmaları sonucunda çözümü mümkün hale gelmiştir. Ancak her davanın esası (yasal/hukuki dayanakları, ayırıcı özellikleri), mutlak surette o davanın tabi olduğu yargılama usulünü ve yargılama aşamalarını etkileyeceği için, esas ve usul kuralları birlikte değerlendirilmelidir. Hukuki form (şekil, usul) kuralları; hukuki güvenliği, istikrarı, savunma hakkını, uyuşmazlıkların esasını ve aTürkçe yargılamayı korumak için konulduğuna göre her davanın tabi olduğu yargılama usulüne uyulması gerekli ve zorunludur. Gerçekte yazılı yargılama usulüne tabi bir davanın basit yargılama usulü ile görülmesi, kuşkusuz uyuşmazlığın esasını ve savunma hakkını etkiler. Bir davanın tabi olduğu yargılama usulünün tespiti için, ilk önce o davanın esası (hukuki nitelendirme) nın belirlenmesi gerekir. Dava açıldıktan sonra, davanın esasının belirlenmesinde ilk veri dava Türkçeekçesindeki açıklama (olaylar, dava sebepleri, vakıalar) dır. Bir davada olayları açıklamak taraflara, hukuki nitelendirme hakime ait olduğuna göre dava Türkçeekçesinin havalesi sırasında dava Türkçeekçesi incelenmeli ve hukuki nitelendirme yapılmalıdır. Dava Türkçeekçesi açık değil ise, hakimin davayı aydınlatma yükümlülüğü (HMK. m. 31) gereği, takip eden aşamalarda (örneğin tensiple) gereken ara kararlar verilerek, tutanak davacıya/vekiline tebliğ eTürkçeip, dava aydınlatılıp somutlaştırılmalıdır. Hukuki nitelendirmeden sonra, davanın tabi olduğu yargılama usulüne göre tensip tutanağı düzenlenmelidir. Kanaatimce, dava açıldıktan sonra, ilk önce bir dava Türkçeekçesinde bulunması gereken zorunlu unsurlar (HMK. m. 119), sonra dava şartları (HMK. m. 114) incelenmeli ve daha sonra dava Türkçeekçesindeki açıklama gözetilerek hukuki nitelendirme yapılıp, davanın tabi olduğu yargılama usulü belirlenmelidir. Ayrıca, dava şartları yönünden de öncelik sıralaması yapılmalıdır. Örneğin, vekil aracılığıyla takip eTürkçeen davada, vekilin usulüne uygun düzenlenmiş bir vekaletnamesinin bulunmaması halinde tensiple gereken ara kararlar verilmelidir. Buna karşılık, dava kayıt tarihinde bilinemeyeceğinden aynı davanın, daha önceden kesin hükme bağlanmamış olması şartı, tensipten sonra takip eden aşama/aşamalarda değerlendirilmelidir. HMK ile getirilen yeni sistemde, dava açıldıktan sonra uyuşmazlığın hukuki niteliğinin saptanıp sonra tabi olunan yargılama usulünün tespiti zorunlu olduğu için bu çalışmada, uygulamada sıkça görülen bazı davalar örnek alınarak hukuki nitelendirme, görev, yetki, yargılama usulü ve yargılama aşamaları konularına ağırlık verilmiştir. Bu çalışma; HMK uygulamasına ilişkin mesleki deneyimleri paylaşma ve uygulamada karşılaşılan sorunlara çözüm önerme amacıyla hazırlanmıştır.