Milletlerarası Usul Hukukunda Münhasır Yetki

Yabancılık unsuru barındıran bir uyuşmazlık bakımından birden fazla devlet mahkemesinin yetkili olabileceği genel olarak kabul edilse de münhasır yetki kuralları milletlerarası yetki alanındaki bu temel kuralın istisnasını teşkil etmektedir. Devletlerin menfaatlerini yakından ilgilendiren bazı uyuşmazlıklar bakımından karşımıza çıkan münhasır yetki kuralları, münhasıran söz konusu devletin mahkemelerinin yetkisinin öngörüldüğü ve başka devlet mahkemelerinin yetki kullanmasının kabul edilmediği kurallardır. Aralarında yeknesak AB hukukunun da bulunduğu bazı hukuk sistemlerinde forum devleti mahkemelerinin hangi hâllerde münhasır yetkili olacağı açık bir kanuni düzenlemeyle tespit edilmişse de Türk hukuku bu anlayışı kabul etmemiştir. Benzer şekilde, bu kuralların temel unsurları ve varlık sebepleri de bugüne kadar doktrinde kapsamlı şekilde ele alınmamıştır. Bu eksikliği giderme hedefiyle yola çıkan çalışmamızda münhasır yetki kavramı dört bölümde incelenmiştir.İlk bölümde milletlerarası yetki kavramının anlamı ve devletlerce milletlerarası yetki kuralları ihdas edilirken göz önünde bulundurulan temel alınan esaslar incelenmiştir. İkinci bölümde münhasır yetki kavramının anlamı, varlık sebepleri, temel özellikleri ve işlevleri ortaya konmuştur. Üçüncü bölümde Türk hukuku ve karşılaştırmalı hukukta karşımıza çıkan bazı milletlerarası yetki kurallarının münhasır yetki kuralı teşkil edip etmediği tartışılmış ve Türk hukukundaki münhasır yetki kuralları tespit edilmeye çalışılmıştır. Son bölümde ise münhasır yetki kavramı ile bağlantılı bazı konular arasındaki ilişki ele alınmıştır.