İş Hukuku Boyutuyla Topluluk Çalışanının Hukuki Niteliği

Topluluk çalışması, işin görülmesi için gerekli olan insan kaynağını işverenin kendi oluşturacağı istihdam yapısından ziyade işyeri dışından sağlamaya hizmet eden platformlar üzerinden yerine getirilir. Platformlar, kullanıcılarına web tabanlı bir ortam sunar veya aplikasyon uygulaması temin ederler. Platformlardaki kullanıcılar çalışanlar ve müşteri/işveren oluşur. Müşterilerin talep ettiği işler görev adı altında platformdaki çalışanlar tarafından yerine getirilir. Platformlar bu çalışanlarının iş gücünü kullanmak suretiyle klasik işletmelerde çalışan sigortalı işçilere sahip olmaksızın ticari hayatlarına devam etmeyi hedeflerler. Diğer deyişle, platformlar kullanıcı olarak adlandırdıkları topluluk çalışanları ile İş Hukuku kapsamında işçi işveren ilişkisinin ortaya çıkmasını istemezler. Böylece “işçi çalıştırma” yükümlülüklerine katlanmak zorunda olmadan kendi müşterilerinin talep ettikleri işleri “görünürde platformun işçisi olmayan” kimselere gördürmeye çalışırlar. Platformlar, sadece kayıtlı kullanıcı olarak gördükleri bu kimseleri bağımsız çalışan olarak sınıflandırılmasını isterler. Bu doğrultuda, kullanıcılarla aralarında iş sözleşmelerine özgü bağımlılık unsurunun bulunmadığını, kullanıcıların kendi adlarına ve hesaplarına çalıştıklarını, bu kimselerin işçi değil olsa olsa girişimci olarak görülebileceğini iddia etmekte ve ikili ilişkileri bu prensip ile sürdürürler.

Topluluk çalışanları, platform ile ilişkisinde tıpkı işçiler gibi platformlar karşısında hukuki ilişkinin zayıf tarafında yer almaktadır. Kanun koyucu tarafından belirli bir kategoriye dâhil edilmeyen topluluk çalışanları, hâlihazırda çalıştığı platform tarafından işçi olarak görülmemeleri nedeniyle, taraflar arasında iş sözleşmesi olsa bile platformlarca işçilerin sahip olduğu kanuni düzenlemelerden mahrum kalmaya devam edecektir. Örneğin asgari ücretten, feshe ilişkin düzenlemelerden, toplu iş sözleşmesinden, sosyal güvenliğe ilişkin haklardan işçiler gibi yararlanamayacaklardır.

Topluluk çalışanlarının hukuki niteliği karşılaştırmalı hukukun da temel meseleleri arasında yer almaktadır. Bu durumun ortaya çıkmasında; platform-çalışan-müşteri arasındaki ilişkiler bakımından yasal düzenlemelerin bulunmaması, bazı platform yapılanmalarının açıkça bağımlı hukuki ilişki kuracak şekilde örgütlendirilmesi, Türk Hukukundan farklı olarak çalışma modeli ile ilgili mahkeme kararlarının güncellik niteliği taşıması gibi nedenler rol oynamaktadır.

Bu doğrultuda, topluluk çalışmasının esas teşkil eden prensipleri ortaya koymak, taraflar arasındaki hukuki ilişkileri sınıflandırmak ve karşılaştırmalı hukukta bu konuya ilişkin tartışmalardan hareketle topluluk çalışmasının Türk Hukuku bakımından hangi hukuki niteliğe sahip olduğunu tespit etmek çalışmamızın hedefleridir.