Actio Popularis

Roma Hukuku Davalar Sisteminde Actio Popularis

Iustinianus’un Digesta’sında -De popularibus actionibus- (Actio popularis’ler hakkında) başlığı altında düzenleme alanı bulan actio popularis, halktan herhangi birinin dava açmasına izin veren yönüyle, modern devlet kavramının geliştiği, kanunlaştırma hareketlerinin yoğunlaştığı 19. yüzyılda, kamu menfaatlerinin korunması noktasında bireye sağladığı dava olanağıyla tartışma konusu olmuş, o zamandan günümüze dek gerek Roma hukuku gerekse çağdaş hukuk açısından ilgi merkezi özelliğini sürdürmüştür. Çağdaş hukuk, eski Roma’nın actio popularis’ine aktif husumet, yani herkese dava yetkisi tanıması yönünden yaklaşarak, günümüzdeki bazı dava türlerini bu nitelemeyle tanımlama eğilimindedir. Çalışma; giriş, üç bölüm ve sonuç kısımlarından oluşmaktadır. Giriş kısmında; Roma hukukunda özel bir yeri olan actio (dava), ius (hak) ve obligatio (borç) arasındaki ilişkiler; crimina (kamu suçları) ve delicta (özel suçlar) kavram ve özelikleri; obligationes ex delicto (haksız fiil kaynaklı borçlar) ve quasi ex delicto (haksız fiil benzeri borçlar) hakkında bilgi verilmiştir. Birinci bölümde; Roma actio’lar (davalar) sistemi, bu sistem içinde uygulama bulan ordo iudiciorum privatorum (özel yargılama sistemi) ve cognitio extra ordinem (sistem dışı yargılama), ana hatlarıyla kendi içlerindeki dönemler, özellikler ve türleri gözetilerek incelenmiş ve actio popularis’in bu sistem içindeki yeri ortaya konmuştur. İkinci bölümde, actio popularis’in terminolojisi ve hukuki niteliği tartışılmıştır. Üçüncü bölümde ise, actio popularis türleri sınıflandırılarak, davanın saptanan özellikleri sunulmuştur. Sonuç kısmında, çalışmadan elde eTürkçeen sonuçlar açıklanmıştır. Çalışmada, actiones populares’e (actio popularis’lere), konu hakkındaki araştırmaya katkı sağlaya ölçüde, dava türlerinin sınıflandırılması başlığı altında değinilmiştir; ancak amaç, bu gruba giren dava tiplerinin tek tek açıklanmasından çok, actio popularis’in kendisi hakkında derinlemesine yapılan araştırmanın sonuçlarını sunmaktır. Çalışma, Roma hukukundaki actio popularis ana teması ile ilgili olup, konunun çağdaş hukuktaki yeri ve tartışmalar kapsam dışında bırakılmıştır. Çalışma, Roma hukukunda halkın, kendisine bazı koşullarda tanınmış bir dava imkanıyla kamu menfaatinin korunmasında önemli rolü olan actio popularis hakkında monografik bir araştırma sonuçlarını sunma iddiasıyla, günümüze tarihten bir pencere açarak, çağdaş hukukun tartıştığı, bireyin kamusal alana yargılama sahasında katılımı aracı olarak kullanılabilecek actio popularis hakkındaki